ضوابط مدیریت پسماند در حریم راهها و شهرها

اجرای ضوابط جمع آوری و مدیریت پسماند در حریم راهها و شهرها از چالشهای دستگاههای اجرایی و خدمات رسان می باشد.  همین طور که مستحضرید قانون مدیریت پسماند  در مورخه ۱۳۸۳.۲.۲۰ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و در ادامه آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها توسط هیئت وزیران در تاریخ  ۱۳۸۴.۵.۵  مصوب و جهت اجرا به دستگاهها  ابلاغ گردید.با اینکه  وظایف همه دستگاهها به صورت کامل تشریح و توضیح داده شده است اما متاسفانه برخی از دستگاهها به دلیل وجود مشکلاتی در درون ، نظیر کمبود امکانات یا نیرو در اجرای کامل این وظایف موفق نبوده اند .

عدم اجرای صحیح قانون مدیریت پسماند باعث ایجاد مشکلات زیست محیطی و مناظر ناخوشایند در ورودی شهرها و حاشیه راهها میگردد. قانون مدیریت پسماند دارای ۲۳ ماده و چندین تبصره بوده  و همچنین آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماند دارای ۳۹ ماده و چندین تبصره می باشد. که در این مقاله به پاسخ سوالات و چالشهای امروزی که بیشتر مدیران شهری در ورودی شهرها با زباله و نخاله های ساختمانی دست در گریبان هستند می پردازیم.

مدیریت اجرایی پسماند:

۱.مدیریت و جمع آوری و دفع زباله و نخاله های شهرها و روستاها از وظایف کدام دستگاه میباشد ؟

برابر ماده ۷ قانون مدیریت پسماند : مدیریت اجرایی کلیه پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها‌ و حریم آنها به عهده شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و در خارج از حوزه و وظایف شهرداری‌ها و‌دهیاری‌ها به عهده بخشداری‌ها می‌باشد. مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی و ویژه به‌عهده تولیدکننده خواهد بود. درصورت تبدیل آن به پسماند عادی به عهده شهرداریها،‌دهیاریها و بخشداریها خواهد بود.

صراحتاً ماده ۷ قانون مدیریت پسماند ، جمع آوری و دفن نخاله و زبالها را در داخل محدوده و حریم شهر و روستا را با شهرداری و دهیاری تعیین نموده است . و در خارج از حوزه بخشداریها را تعیین نموده است .

۲.مدیریت ،  جمع آوری، حمل و دفع زباله و نخاله های مستحدثاتی مثل مجتمع های بین راهی ، پمپ بنزین ها و پارکینگها بین راهی با کدام دستگاه می باشد ؟

برابر ماده ۱۰ آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماند : بخشداری ها باید بر اساس شیوه نامه‌های ارسالی از طرف و‌زارت کشور نسبت به جمع‌آو‌ری، حمل و دفع پسماندهای عادی بین‌راهی از قبیل پسماندهای رستوران‌ها، پمپ ‌بنزین‌ها و سایر تأسیسات اطراف راه‌ها و حریم راه‌ها اقدام نمایند.
تبصره ـ راهداریها باید در مدیریت پسماندهای حریم جاده‌ها و اماکن بین‌راهی با بخشداریها همکاری نمایند.

همین طور که در ماده ۷ قانون اشاره شده در خارج از حوزه شهرها و روستاها بخشداری مدیریت پسماند با بخشداری می باشد که در ماده ۱۰ آیین نامه اجرایی با جزئیات بیشتری موضوع را روشن نموده و البته در تبصره آورده شده راهداریها در مدیریت پسماند حریم جاده ها و اماکن بین راهی با  بخشداری ها همکاری نمایند.

۳.شناسایی ،گزارش و پیگیری در خصوص متخلفین تخلیه نخاله و زباله در اماکن غیر مجاز با چه دستگاهی می باشد ؟

برابر ماده ۳۶ آیین نامه اجرایی پسماند : نیرو‌های انتظامی و مأ‌مورین سازمان، همچنین مأ‌مورین و‌زارت کشور، شهرداریها، دهیاریها و بخشداریها درصورتی که و‌ظایف ضابطین قوه‌قضاییه را زیر نظر دادستان تعلیم گرفته باشند از لحاظ اجرای قانون و آیین‌نامه و شیوه‌نامه‌های ناشی از آن در ردیف ضابطین قوه‌قضاییه قرار می‌گیرند. و‌زارتخانه‌های کشور و دادگستری باید زمینه‌های آموزش، تنظیم و تدو‌ین شیوه‌نامه نحوه اقدام مأ‌موران مذکور را فراهم آو‌رند. مأ‌مورین و‌زارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، و‌زارت جهادکشاو‌رزی، و‌زارت نیرو باید نسبت به شناسایی، گزارش و پیگیری از تخلف‌های مرتبط با این قانون اقدام نمایند.

۴. مجازات متخلفین تخیله پسماند در اماکن غیر مجاز به چه صورت است ؟

ماده ۱۶ قانون پسماند مبالغ جریمه ای را برای متخلفین در نظر گرفته است  و برابر ماده ۲۰ قانون مدیریت پسماند : خودروهای تخلیه‌کننده پسماند در اماکن غیرمجاز، علاوه بر مجازاتهای‌مذکور، به یک تا ده هفته توقیف محکوم خواهند شد.
‌تبصره – درصورتی که محل تخلیه، معابر عمومی، شهری و بین شهری باشد، به‌ حداکثر میزان توقیف محکوم می‌شوند. که این قانون بازدارندگی بیشتری تا جریمه را دارد.

مهمترین چالشهای مدیریت جمع آوری ، حمل و دفع خاک و نخاله های ساختمانی :

شاید در حال حاضر مهمترین چالش مدیران شهری مدیریت صحیح نخاله های ساختمانی باشد که متاسفانه با وجود داشتن قانون و آیین نامه اجرایی موفقیت چشمگیری را مشاهده نمی کنیم  لذا در زیر به بررسی چالشهای اساسی و راهکارهای آن خواهیم پرداخت

• عدم کنترل و نظارت به حمل و تخلیه نخاله های ساختمانی تولید شده از مبدآ (داخل شهر و روستا) توسط شهرداریها و دهیاری ها
• بعضاً  نداشتن سایتهای مصوب مخصوص تخلیه نخاله ها
• بعضاً حمایت ضعیف از ضابطین قضایی و مامورین کنترل موضوع و یا کمبود نیرو و ضابطین قضایی جهت بررسی و کنترل
• بعضاً جریمه های صادره برای متخلفین بازدارنده و در خور نیست
• عدم بهره برداری از  سامانه ای هوشمند جهت صدور مجوز ، کنترل و دفع خاک و نخاله های ساختمانی تولیدی در نقطه جمعیتی
• عدم دسترسی به اطلاعات شاغلین حوزه بارگیری ، حمل خاک و نخاله در نقطه جمعیتی و عدم وجود سامانه حمل و نقل بار درون شهری

راهکارها :

1. بهره برداری از سامانه هوشمند صدور مجوز ، کنترل و دفع خاک و نخاله های ساختمانی توسط شهرداری و پلیس راهور ضمن داشتن درآمدی مشروع از این محل در کنترل و رصد موضوع بسیار موثر است.
2. لازم است در راستای اجرای صحیح بند ۱ اطلاعات کلیه شاغلین حوزه بارگیری و حمل خاک ، مصالح و نخاله های ساختمانی و انواع دستگاههای سبک و سنگین و نیمه سنگین در سامانه ای جمع آوری و ساماندهی صنفی  گردند.
3. جهت رصد و کنترل دقیق صدور مجوز می تواند دستگاههای حمل نخاله را مجهز به دستگاه GPS نمود این موضوع را به عنوان مکمل هوشمند مد نظر داشته باشیم. می توان از مبدا تا مقصد تخلیه و تحویل نخاله در سایت پسماند را رصد نمود.
4. حمایت و تقویت نیرو و تعلیم ضابطین قضایی جهت شناسایی و کنترل موضوع تخلیه غیر مجاز نخاله در حاشیه راهها و سایر معابر از دستگاه های مرتبط برابر با ماده ۳۶ آیین نامه اجرایی مدیریت پسماند
5. جدیت و اهتمام بیشتر در جریمه متخلفین تخلیه نخاله ساختمانی از حالت  جریمه نقدی به توقف دستگاه  برابر ماده ۲۰ قانون یا به وضع سابق برگرداندن معابر با جمع آوری و حمل نخاله توسط متخلف
6. اطلاع رسانی و معرفی سایتهای تخلیه نخاله ساختمانی به عموم
7. نصب تابلو هشدار و اطلاع رسانی عدم تخلیه نخاله در نقاط مستعد
8. برنامه ریزی جهت بازگشت مجدد نخاله های ساختمانی به چرخه بهره برداری عدم استفاده مجدد از نخاله های ساختمانی نه تنها دور ریختن منابع قابل استحصال است، بلکه هدر دادن سرمایه های ملی محسوب می شود. در حال حاضر نخاله های ساختمانی در کشورهای پیشرفته و صنعتی در چرخه مجدد جهت تولید ساختمان قرار می گیرد. برای مثال  استفاده مجدد از سنگدانه های نخاله ها و

نتیجه گیری :

با عنایت به توضیحات داده شده شرح وظایف دستگاه ها از شناسایی تا کنترل و حمل و دفع آن در داخل محدوده و حریم شهر در شهرها  با شهرداری و روستاها  با دهیاری میباشد. و اداره راهداری در این موضوع صرفاً همکاری محدود با بخشداری ها جهت پسماند مجتمعها ، پارکینگها و جایگاه های بین راهی را دارد . لذا انتظار میرود از مسئولین نقاط جمعیتی از درگیر نمودن راهداری منطقه با موضوع پسماند خودداری نمایند. زیرا این قبیل اقدامات سلیقه ای ضمن هدر رفت سرمایه  و حل نشدن ریشه ای موضوع توسط دستگاه موظف  باعث کاهش خدمات راهداری در وظایف ذاتی  خود میگردد و نتیجه خوشایندی را شاهد نخواهیم بود. شایان ذکر است در ماده۷ قانون ایمنی راه وحریم ظرفیتهای لازم جهت برخورد با متخلفینی که اقدام به تخلیه نخاله در حریم راهها در خارج از حوزه شهرداریها و دهیاری میکند وجود دارد .

در انتها طرح تابلویی مناسب و پیشنهادی جهت تهیه و نصب در نقاط مستعد ارائه میگردد.لازم به یاد آوری است جهت ساخت آن نیاز به استفاده از شبرنگ نمی باشد و می توان از روز رنگها بهره برد. و البته دیوارهای بلوک بتنی  جهت درج متن اخطار پیشنهادی استفاده می شود.  پیشنهاد میگردد از درج کل ماده ۷ قانون ایمنی و حریم راه در تابلو به دلیل عدم خوانایی و انتقال سریع پیام خودداری کنید.

دانلود فایل لایه باز طرح تابلو 

منابع :   سازمان محیط زیست کشور ، مرکز پژوهشی مجلس شورای اسلامی و سایت فنی کارها